1.2. CO2-footprint

Wanneer een CO2-reductiestrategie wordt gedefinieerd, is het van essentieel belang om de ecologische footprint van alle activiteiten van de vervoermaatschappij te berekenen. Dit geeft richting aan de inspanningen binnen de algemene bedrijfsstrategie om de CO2 terug te dringen. Momenteel bestaan er heel wat verschillende methodes om een CO2-footprint te berekenen. Een van de doelstellingen van Ticket to Kyoto was om gemeenschappelijke en vergelijkbare berekeningsmethodes en indicatoren te bepalen die aangepast zijn aan de openbaarvervoersector. Zo wordt het mogelijk de individuele inspanningen van elk bedrijf op te volgen en in overeenstemming te brengen.

Methoden

Bilan Carbone ®

De ‘Bilan Carbone’-methode wil CO2 -emissies meten om deze van een bepaalde activiteit of gebied globaal te beoordelen. Zo kunnen gebruikers de BKG-emissies evalueren die door noodzakelijke fysische processenbinnen een organisatie zijn veroorzaakt.

Deze methode werd ontwikkeld in 2004 door ADEME, het Franse agentschap voor Milieu- en Energiebeheer. In de Bilan Carbone-methode wordt een project uitgewerkt dat de BKG-emissies evalueert en vermindert. Het bestaat uit zes hoofdstappen:

  • Bewust maken van het broeikasgaseffect
  • Bepalen van de omvang van de studie
  • Verzamelen van gegevens
  • Verwerken en analyseren van de resultaten
  • Uitwerken van een reductieactieplan
  • Doorvoeren van het plan.

Het Bilan Carbone boekhoudkundig instrument is een Excel-softwareprogramma waarin alle gegevens worden geconsolideerd tot eindresultaten. Het is een overzichtelijk en flexibel instrument dat de hoogste emissiewaarden met voorrang behandelt. Deze prioriteitsbepaling is essentieel in het opstellen van reductieactieplannen. Een van de fundamentele onderdelen van de methode beoogt het op gelijke voet brengen van de BKG-emissies die rechtstreeks binnen de bedrijfsentiteit worden gegenereerd en deze die onrechtstreeks plaatsvinden als tegenhangers van de noodzakelijke bedrijfsprocessen.

GHG Protocol

Net zoals de Bilan Carbone-methode, wil het Greenhouse Gas Protocol de BKG-emissies van een activiteit berekenen. Het GHG Protocol levert normen en begeleiding aan bedrijven en organisaties die de BKG-emissies willen inventariseren. Het protocol geeft richtlijnen voor de berekening en de verslaggeving van zes broeikasgassen1 behandeld door het Kyoto-Protocol. Het protocol heeft de volgende doelstellingen:

  • Bedrijven helpen om een BKG-inventaris op te stellen, als basis voor een nauwkeurige en waarheidsgetrouwe berekening van hun emissies met gestandaardiseerde aanpak en principes
  • Vereenvoudigen en verlagen van de kosten van een BKG-inventarisatie
  • Bedrijven voorzien van informatie die kan worden gebruikt om een efficiënte BKG-beheers- en reductiestrategie te ontwikkelen
  • Verhogen van samenhang en transparantie op het vlak van BKG-emissieberekening en -verslaggeving bij bedrijven en BKG-programma’s.

De methode werd ontwikkeld door het World Resources Institute (WRI) en de World Business Council for Sustainable Development (WBCSD), twee non-profitorganisaties gespecialiseerd in onderzoek en politieke analyse van kwesties over voorraadbeheer.

Het GHG Protocol is ook gebaseerd op Excel- en richtdocumenten. Er zijn twee modules: een methode voor het meten van emissies en een voor de berekening van de emissiereductie.

Het GHG Protocol definieert directe en indirecte emissies als volgt:

  • Directe BKG-emissies worden geproduceerd door bronnen die eigendom zijn van of worden gecontroleerd door de rapporterende entiteit
  • Indirecte emissies zijn het gevolg van de activiteiten van de rapporterende entiteit, maar worden veroorzaakt door bronnen die eigendom zijn van en worden gecontroleerd door een andere entiteit.

Toepassingsgebied

De eerste stap bij het berekenen van de CO2 -footprint is het bepalen van de bedrijfsactiviteiten die in de CO2 analyse geëvalueerd moeten worden (netwerk, onderaannemers, gebouwen, enz.). Hoe verder de evaluatie reikt, hoe makkelijker kan worden bepaald voor welke bronnen maatregelen kunnen worden genomen om de algemene impact op de klimaatsverandering te beperken. Ruime scopes leiden vaak tot meer onzekerhedenen vereisen meer middelen (grotendeels arbeidskrachten) door de moeilijkheid om verder afgelegen emissies nauwkeurig te beoordelen.

Gegevensverzameling

In de tweede stap worden de gegevens verzameld over de fysische stromen die binnen een bedrijf plaatsvinden (energie, mensen, objecten, grondstoffen, enz.). In een bedrijf zijn veel gegevens beschikbaar over het algemeen energiegebruik, energieverbruik in gebouwen, tractie-energieverbruik, het aantal reizigers of het aantal verplaatsingskilometers.

Analyse van de resultaten

De derde stap betreft de analyse van de verkregen resultaten. Alle emissies worden opgenomen als CO2 equivalent die rechtstreeks kan worden gebruikt in berekeningen en schattingen. Om de hoeveelheid BKG-emissie te kunnen schatten, wordt het activiteitgerelateerde getal vermenigvuldigd met de bijhorende emissiefactor.

Een allesomvattende CO2-footprint zou idealiter elke 3 tot 5 jaar opnieuw geëvalueerd moeten worden om de evolutie van de BKG-emissies te volgen. Met prestatie-indicatoren (zie verder) kan het bedrijf de jaarlijkse evolutie van de belangrijkste factoren monitoren.

Aanpak T2K t.a.v. CO2-footprint

De Ticket to Kyoto partners wilden een methodiek ontwikkelen voor alle vervoermaatschappijen, ongeacht omvang, taal of lokale wetgeving. Het gekozen systeem zou moeten voldoen aan de volgende criteria:

  • Gericht op beperking
  • Open en vrije oplossing
  • Europese verspreiding
  • Snelle invoering

De Bilan Carbone-methode en het GHG Protocol werden respectievelijk al toegepast door RATP en TfGM. Beide methodes zijn gericht op CO2 -reducerende oplossingen en hun documenten zijn gratis2.

Het GHG Protocol is een wereldwijde referentie, terwijl de Bilan Carbone-methode voornamelijk in Frankrijk gebruikt wordt, ook al is ze in het Engels vertaald. Het belangrijkste verschil tussen beide oplossingen is de complexiteit voor nieuwe gebruikers om ze te implementeren. De software van elke oplossing is opgebouwd rond Excel-bladen. Het GHG Protocol bestaat uit verschillende bladen die niet zijn bijeengebracht, terwijl de Bilan Carbone-methode bestaat uit één blad. De Ticket to Kyoto-partners hebben besloten om de Bilan Carbone-methode te gebruiken vanwege het eenvoudigere formaat en omdat ze gemakkelijk kan worden geïmplementeerd.

De Bilan Carbone-methode is ingedeeld in diverse onderdelen: energie, koelvloeistoffen, materiaal en diensten, verpakking, vracht, afval, personenvervoer, productgebruik, levensduur van producten en afschrijving van vaste activa. Het systeem werd enigszins aangepast aan het gebruik in de openbaarvervoersector. Sommige onderdelen waren niet relevant voor het openbaar vervoer en zijn verwijderd (o.a. verpakking en fabricage). De energiecomponent werd ook gewijzigd om de vervoeractiviteiten beter te weerspiegelen en de partners in staat te stellen te benchmarken en de CO2-prestatie van verschillende modi en infrastructuur te vergelijken door vier nieuwe relevante onderdelen toe te voegen:

  • Tractie-energieverbruik
  • Energieverbruik in stations
  • Energieverbruik in werkplaatsen en magazijnen
  • Energieverbruik in kantoorgebouwen.

Deze wijziging zorgt ervoor dat energie een prominentere plaats kan innemen in het berekeningsprogramma. Het systeem wint op die manier aan belang voor vervoermaatschappijen. Met deze aangepaste methode konden de T2K-partners de factoren bepalen die van belang zijn in het openbaar vervoer en waarmee ze de totale hoeveelheid emissies van de vervoermaatschappijen kunnen verminderen.

Elke partner koos een specifiek toepassingsgebied voor de evaluatie van haar CO -emissies. De specifieke scope diende minstens een gezamenlijk vastgelegde minimale scope te bevatten (verplichte factoren). Alle partners namen hieraan deel met uitzondering van enkele factoren door gebrek aan gegevens. Bijkomende opties konden op vrijwillige basis worden toegevoegd (vb.: bouwemissies).

Verplichte factoren 

  • Tractie-energiegebruik
  • Energiegebruik in stations
  • Energiegebruik in werkplaatsen en magazijnen
  • Energiegebruik in kantoorgebouwen
  • Activiteit zonder energiegebruik (koudemiddelen)

Verplichte factoren 

  • Procurement
  • Inkomend goederenvervoer
  • Woon-werkverkeer3
  • Rechtstreeks afval
  • Waardevermindering van materiële activa.


Kooldioxide (CO2), methaan (CH4), stikstofoxide (N2O), fluorkoolwaterstoffen(HFCs), perfluorkoolwaterstoffen (PFCs), en zwavelhexafluoride (SF6).
2  Sinds 2011 voerde de 7de versie van de Bilan Carbone methode een licentie in.
3  Het is voor een vervoermaatschappij ook zinvol om het woon-werkverkeer te evalueren. Een groot aantal personeelsleden komt per auto naar het werk. Het organiseren van incentives en speciale diensten om het personeel te stimuleren zonder wagen naar het werk te komen, kan bijdragen aan een vermindering van de emissies door woon-werkverkeer. Toch moet men opletten dat emissies die reeds in de ruimere openbaarvervoeremissies zijn inbegrepen, niet dubbel worden gerekend.